फुल बडी चेकअप किन गर्नुपर्छ ?

सन् १९४८ मा विश्व स्वास्थ्य संगठनले स्वास्थ्यलाई ‘रोग या दुर्बलताको अनुपस्थिति मात्र नभई व्यक्ति शारीरिक, मानसिक एवम् सामाजिक तवरबाट समेत सबल हुनु हो’, भनी व्याख्या गरेको छ ।

मानवजातिले कुनै पनि प्रकारको रोग र त्यसबाट पैदा हुने असक्षमता, पिडा तथा रोकथामलाई आफ्नो प्राथमिकतामा राख्दछ । जसस्वरुपः चिकित्सा विज्ञान त्यस्ता रोगहरुको प्रारम्भिक चरणमा नैै पत्ता लगाई त्यसको प्रभावकारी उपचार तथा त्यसबाट पैदा हुने जटिलतालाई समयमै रोक्न सकियोस् भन्नका लागि निरन्तर लागि परिरहेको छ ।

यसैगरि, विभिन्न स्वास्थ्य संस्थाहरुले सामान्य स्वस्थ जनसंख्याका लागि केहि रोगहरुको पहिचान गर्न सहज होस् भन्नका लागि आवश्यक मापदण्डहरु समेत तयार पारेका छन् ।

जस्तो उदाहरणका लागि ५० वर्ष माथिका स्वस्थ उमेर समूहलाई पोलिप्स(पोलिप्सको रुपमा अधिकांश क्यान्सरको शुरुवात हुने ठुलो आन्द्रा) जाँचको लागि कोलोस्नोकोपी(ठुलो आन्द्राभित्र गरिने परीक्षण) को सल्लाह दिने । जसबाट व्यक्तिमा पोलिप्सको पहिचान भएको खण्डमा त्यसलाई कोलोनोस्कोपीको दौरानमा नै हटाइएमा भविष्यमा गएर सो व्यक्तिमा हुने क्यान्सरको जोखिमलाई उल्लेखनीय रुपमा कम गर्न सकिन्छ ।

पछिल्ला दिनहरुमा ‘होल बडि चेकअप’(सम्पुर्ण शरीर परीक्षण) काठमाडौँका लागि एक आम विषय बनेको छ । व्यस्त जीवनशैलीका कारण वर्तमान पुस्ताका लागि आफ्नो स्वास्थ्यमा ध्यान दिनका लागि निकै कम समय रहन्छ । अस्तव्यस्त जिवनको भागदौडमा अधिकांश व्यक्तिहरु आफ्नो स्वास्थ्यको नियमित चेकजाँचमा भने चुकेका देखिन्छन् ।

यस्ता छन्, नियमित सम्पुर्ण शरीर चेकजाँच गर्नुका फाइदाहरु:

१. लक्षणबिना नै रोगको पहिचान

अधिकांश साझा रोगहरुमा सुक्ष्म लक्षणहरु रहेका हुन्छन् । जसलाई बिरामीले बेवास्ता गर्ने गर्छन् । जस्तो उदाहरणका लागि एनिमिया(रगत÷हेमोग्लोबिनको मात्रा हुनु) का न्युनतम लक्षणहरु रहेका हुन्छन् ।

सन् २०११ को अध्ययनले १५–४९ उमेर समूहका ३५ प्रतिशत नेपाली महिलामा एनिमियाको समस्या रहेको देखाएको थियो । एनिमिया सम्पुर्ण शरीर चेकजाँच गर्ने समयमा गरिने सामान्य रक्त परीक्षणको माध्यमबाट नै थाहा पाउन सकिन्छ ।

अधिकांश एनिमिया आन्द्रामा रहेका परजिवी, कम खाना अथवा महिनावारीको दौरानमा हुने अत्याधिक रक्तश्रावको कारण हुने गर्छ । यी सबै प्रकारका समस्या कम मुल्यमा नै उपलब्ध हुने सामान्य औषधिबाट नै निराकरण गर्न सकिन्छ ।

त्यस्तै, पित्तथैलीको पत्थरी पनि थाहा नहुने तर, जटिलता पैदा गर्ने प्रकृतिका हुन्छन् । पत्थरी पनि दुखाईबिना नै गरिने एक सामान्य अल्ट्रासोनोग्राफी(भिडियो एक्सरे) बाट नै गर्न सकिन्छ ।

यसैगरि अल्ट्रासोनोग्राफीकै माध्यमबाट ‘फ्याटि लिभर’(कलेजोमा बोसो जमेको अवस्था) बारे थाहा पाउन सकिन्छ । कलेजोको फेल नै गराउनेजस्ता गम्भीर क्षतिको कारक तत्व यस फ्याटि लिभरको समस्याले प्रायजसो बढि तौल भएका र मोटोपनका समस्या भएका व्यक्तिलाई बढि सताउने गर्छ ।

यद्यपि समयमै पत्ता लगाई गरिएको यस उपचारको लागत भने प्रभावकारी रहन्छ । ‘होल बडि’ स्वास्थ्य परीक्षण उच्च रक्तचाप तथा सुगरजस्ता वशांणुगत समस्या भएका पारिवारका सदस्यका लागि पनि उपयुक्त रहन्छ ।

२. कम लागतमै लाभ प्राप्त गर्न सकिने

कुनैपनि रोगले जटिल अवस्था लिइसकेपछि त्यसको निदान आर्थिक दृष्टिकोणले पनि निकै भार पर्न जान्छ । तसर्थ गम्भीर रोगहरुको पहिचान शुरुवाती चरणमा नै गर्न सकिएको खण्डमा त्यसले आर्थिक पक्षमा पनि सघाउ पु¥याउँन महत्वपुर्ण भुमिका खेल्छ ।

रक्त ग्लूकोज(सुगर) को मात्रा जाँच मधुमेहको पहिचान गर्ने न्युन लागतको गतिलो माध्यम हो । सन् २०१६ मा गरिएको मधुमेहको आँकलन हेर्ने हो भने, त्यसताका ९.१ प्रतिशत नेपालीहरु मधुमेहका शिकार भएको देखिन्छन् ।

यस्तै, नियमित रुपमा गरिने अन्य जाँच भनेको सेरम क्रिएटनीनको स्तर तथा पिसाब जाँच पनि हुन् । यी दुवै परीक्षण मिर्गाैलाको कार्य क्षमता मापन गर्नका लागि गरिन्छ ।

मिर्गाैला फेल पनि अन्तिम चरणमा लक्षण देखापर्ने प्रमुख रोगहरुमध्ये एक हो । गुप्त तथापि गम्भीर मानिने यस समस्या पनि होल बडि चेकजाँचको माध्यमबाट नै पत्ता लगाउन सकिन्छ ।

३. वैदेशिक यात्रा तयारीका लागि

वैदेशिक अध्ययन, रोजगार तथा बसाईसराईका लागि विदेश पलायन हुने नेपालीको संख्या दिनानु दिन बढ्दो क्रममा रहेको छ । तीमध्ये अधिकांश राष्ट्रले यात्राअघि सामान्य मेडिकल परीक्षणको माग राख्छ ।

तसर्थ यस्तो अवस्थामा सम्बन्धित संस्था वा दूतावासले सुझाउ गरिने सामान्य शरीर जाँचभन्दा सम्पूर्ण स्वास्थ्य परीक्षण गराउनु नै बुद्विमानी रहन्छ ।
क्षयरोगजस्ता रोगहरु वैदेशिक यात्राका लागि आवेदन दिनुअगावै पहिचान गरी निदानसमेत गर्न सकिन्छ ।

यस्तै, उच्च शुल्क लाग्ने तथा मेडिकल इन्सुरेन्समा समेत नसमेटिएको दन्तरोग सम्बन्धि समस्याहरु पनि समयमै पहिचान गरी यात्राअगावै पहिचान एवम् उपचार गर्न सकिन्छ ।

४. संक्रामक रोगको पहिचान

सम्पुर्ण स्वास्थ्य परीक्षणका क्रममा हेपाटाइटिस बी, हेपाटाइटिस सी तथा एचआइभी(ह्युमन इम्युनोडिफिसियन्सी भाइरस) संक्रमणको समेत जाँच गरिन्छ ।

अन्तिम चरण पत्ता लाग्ने यी संक्रमण गुप्त एवम् सम्भावित घातक हुन्छन् । यसैगरि, छातीको एक्से–रे पनि यसैक्रममा गरिने जाँचमध्ये एक हो । छातीको एक्स–रेबाट क्षयरोगजस्ता संक्रमणको पहिचान गरिन्छ ।

यस्ता संक्रमणमा समयमै पहिचान गर्न सकेमा यीबाट उत्पन्न हुने सम्भावित अपङ्गताका समस्यालाई बेलैमा तत्काल उपचार एवम् रोकथाम गर्न सकिन्छ ।

५. गर्भाधारण तयारीका निमित्त

गर्भाधारणका लागि योजना गरिरहेका दम्पतीका निमित्त सम्पुर्ण स्वास्थ्य परीक्षण अत्यन्त लाभदायिक विकल्प मानिन्छ ।

हाइपोरोइडिजम्(थाइराइड हार्माेनको मात्रा घट्ने समस्या) जस्ता सब–क्लिनिकल(लक्षणबिनाको रोग) रोगले गर्भावस्थाको दौरानमा गर्भमा हुर्किरहेको भ्रुणलाई आघात पु¥याउन सक्ने सम्भावना रहन्छ ।

तसर्थ गर्भधारण गर्नुपुर्व नै हाइपोरोइडिजमको निदान गर्नुपर्छ । यस्तै, आमामा देखा पर्ने हेपाटाइटिस बी शिशुमा पनि सर्दछ ।

यो समस्या आमाबाट शिशुलाई नसरोस् भन्नका लागि विशेष पुर्व सावधानी एवम् औषधिको आवश्यकता पर्छ ।

६. नियमित स्क्रिनिंग(जाँच) गराउन

स्वस्थ व्यक्तिहरुले पनि आफुमा भएका रोगहरु पत्ता लगाई प्रारम्भिक चरणमा नै त्यसको निदान गर्नका लागि केहि परीक्षणहरु गर्नुपर्छ । जस्तो माथि अघि नै चर्चा गरिएको कोलोनोस्कोपी पनि स्क्रिनिंगको एक गतिलो उदाहरणमध्ये एक हो ।

महिलाको सन्दर्भममा पाठेघर क्यान्सरको पहिचान गर्न प्याप स्मियर तथा स्तन क्यान्सरका लागि भने म्यामोग्राम गर्न सल्लाह दिइन्छ ।

७. आफ्नो वर्तमान स्वास्थ्य स्थितीबारे थाहा पाउन

स्वास्थ्यलाई अनुकुल राख्नका लागि व्यक्तिले आफ्ना बारे आवश्यक केहि विशेष पक्षबारे ज्ञान हासिल गर्नुपर्छ । यसका लागि विशेषगरी व्यक्ति शरीरको तौल, बडि मास इन्डेक्स(शरीरको तौल र उचाईका आधारमा मोटोपनको जाँच गरिने प्रकृया), रक्तचाप, खाना खाएपछिको रक्त ग्लूकोज(सुगर) रक्त कालेस्टोरको स्तरलगातयका पक्षबारे जानकारक रहनुपर्छ ।

स्वस्थ जिवन निर्वाहका लागि यी सबै पक्ष सामान्य स्तरमा रहेको हुनुपर्छ । यतिमात्र नभई अन्य पक्षहरु जस्तोः मानसिक रोग तथा स्वास्थ्य अवस्था, परिवार नियोजन, खोप, आँखा जाँच, दाँत जाँचजस्ता आदि पक्षहरु पनि सम्पुर्ण स्वास्थ्य जाँचअन्र्तगत पर्दछन् ।

यस्तै, चिकित्सक संगको परामर्श पनि यसै प्याकेजअन्र्तगत नै समावेश भएको हुन्छ । चिकित्सक संगको परामर्शको क्रममा स्वास्थ्य समस्या एवम् लक्षणबारे विस्तृत जानकारी एवम् सोधपुछ पनि गर्न सकिन्छ ।

यसैगरि, स्वस्थ जीवनशैली एवम् स्वास्थ्य सम्बन्धि आवश्यक छलफल एवम् प्रश्न गर्ने सकिने माहोल हुने भएकाले यसबाट व्यक्तिले आफूमा भएको स्वास्थ्यसम्बन्धिको जिज्ञासा समेत मेटाउन सक्छन् ।

काठमाडौँमा सम्पूर्ण शरीर चेकजाँच कहाँ गर्न सकिन्छ?

क्लिनिक वानले नेपाली तथा नेपाल यात्रा गर्न आउने यात्रुहरुका निमित्त सम्पूर्ण शरीर चेकजाँचका विभिन्न प्याकेजका सेवाहरु प्रदान गर्दै आएको छ ।

क्लिनिक वान विशेषगरी स्वास्थ्य समस्या निवारणमुखी संस्था हो । हामी काठमाडौँमा अन्र्तराष्ट्रिय स्तरको सेवा उचित रुपमा प्रदान गर्ने प्रदायकमध्ये एक हौँ ।

हामी सम्पूर्ण शरीर चेकजाँच पनि बिरामीको आवश्यकता अनुकुल नै गराउँछौ जुन ९० मिनेटमा नै सम्पन्न गर्न सकिन्छ ।

क्लिनिक वान काठमाडौँ ।